19. Truyền thuyết ao trời
Ngày xưa, ở gần Đồng Hải (Đồng Hới) có một cái ao rất lớn và sâu. Nước ao bốn mùa xanh trong. Dân trong làng gọi ao lớn này là Ao Trời và không ai dám tới đây đánh bắt cá. Bấy giờ trong làng có một người làm nghề đi câu, nhà rất nghèo. Một hôm, chán nản vì mấy ngày đi câu mà không được gì, anh ta đánh bạo lần ra Ao Trời câu thử. Ngồi từ sáng đến mãi gần trưa mà anh đi câu chẳng câu được con nào. Vừa mỏi, vừa buồn anh ta tìm tới một bụi cây ven bờ ngồi nghỉ.
Bỗng nhiên, sau đó, anh thấy dưới ao có hai người ngoi lên. Cả hai đều cao lớn, mặc quần áo đỏ, tay cầm gươm. Họ đi lên bờ, đưa mắt quan sát khắp nơi. Anh thợ câu hoảng sợ ngồi im thin thít. Hai người cao lớn hình như không thấy gì, liền quay xuống nước. Kế đó lại thấy muôn người mặc quần áo nhiều màu khác nhau và đều cầm gươm ở tay từ dưới nước đi lên. Họ đi một vòng quanh bờ ao rồi lại trở xuống nước. Anh thợ câu hoảng sợ, rúc sâu vào bụi cây không dám ló mặt ra. Hồi lâu sau, anh thợ câu lại thấy từ dưới ao nổi lên ba mươi chiếc thuyền đầu Rồng, đuôi Phụng sắp thành vòng tròn bao quanh một chiếc thuyền lớn màu vàng. Trên chiếc thuyền lớn này có cờ xí nhiều màu bay phần phật trong gió. Bốn ông quan mặc áo thụng, đi hia, đội mũ cánh chuồn, truyền lệnh cho ba mươi chiếc thuyền Rồng đang chèo quanh. Tiếng đàn sáo nổi lên vang lừng. Trên bờ, quân lính xếp thành ba vòng phất cờ, khua trống, đánh chiêng inh ỏi.
Anh thợ câu bấy giờ thấy quang cảnh đẹp đẽ vui vẻ qua, bèn hết sợ. Anh vạch lá chui ra để xem cho rõ hơn, cho thích. Một viên quan trên thuyền lớn chợt phát hiện thấy người lạ mặt liền sai lĩnh đón bất. Khi mấy người lính giải anh thợ câu đến, ông quan hỏi: Nhà ngươi tới đây hồi nào? Anh thợ câu sợ hãi đáp: - Bấm ngài, tôi đến đây từ sáng sớm, định kiếm mấy con cá đổi gạo ăn. Tôi ngồi mãi mà chẳng có gì, bèn tôi bụi cây kia ngồi nghỉ. Khi thấy các ngài từ dưới nước đi lên, tôi sợ qua rúc vào bụi trốn. Sau vì thấy đẹp qua, tôi ra xem cho rõ chứ không làm điều gì bậy bạ. Mong các ngài tha tội cho con.
Nghe xong, ông quan hỏi: - Được! Ta cho ngươi về. Trước khi ngươi về phải há mồm để ta cho cái này. Anh thợ câu nghe lời há mồm ra. Vị quan lấy một con giao hai lưỡi phóng vào mồm anh thợ câu. Anh thợ câu vô cùng sợ hãi, nhưng lạ thay thấy lưỡi dao không gây thương tích gì cho anh cả.
Sau đó ông quan nói tiếp: - Nhà ngươi sẽ sống được trăm tuổi. Ta cho ngươi thêm cái nồi này, chỉ cần đổ nước và bắc lên bếp là sẽ có cơm ăn. Song ta dặn nhà ngươi là hãy giữ kín những điều ngươi thấy ở đây, hôm nay nếu trái lời thì lưỡi dao trong họng sẽ cắt đứt cổ ngươi. Thôi cho ngươi về.
Anh thợ câu lĩnh cái nồi chào ông quan, rồi quay về làng. Trước khi ra khỏi Ao Trời, anh thợ câu còn nghe tiếng ông quan truyền lệnh chém 12 tên lính tuần bất cần, đi dò đường trước mà không phát hiện ra người lạ. Đi được một quãng nữa anh thợ câu ngó nhìn trở lại thì không thấy quân thuyền, cờ xí ở đâu nữa. Cả mặt nước Ao Trời trở lại xanh trong, phẳng lặng như không hề có việc gì xẩy ra. Nhờ có nồi cơm thần, anh thợ câu dần dần khấm khá lên. Anh giành được tiền cưới vợ, dựng nhà, mua ruộng. Giữ lời hứa với vị quan, anh thợ câu giữ kín câu chuyện mình biết đến năm 90 tuổi.
Một hôm, nhân ngày giỗ cha uống rượu ngà ngà say, anh bỗng nảy ra ý nghĩ thuật lại câu chuyện kỳ lạ mà hồi trai trẻ ông đã chứng kiến ở Ao Trời. Người thợ câu cho gọi đông đủ con cháu, họ hàng đến đông đủ vây quanh ông để nghe ông thuật lại câu chuyện trên. Khi người thợ câu vừa kết thúc câu chuyện thì lưỡi dao cứa vào cổ họng ông làm ông ngã xuống chết.
Từ đấy dân trong vùng không còn ai dám đến cạnh Ao Trời nữa, vì họ cho đó là chốn linh thiêng.
Trích: " Văn học dân gian Quảng Bình" - Trần Hùng NXB Văn Hóa Quảng Bình