23. Truyền thuyết về ông tổ làng Đức Ninh
Ngày xưa có ông Đặng Tất đem hai con trai từ Bắc vào đánh Chiêm Thành. Đến làng Đức Ninh, ông để hai con trai của mình lại, rồi đánh tiếp vào Nam. Đến núi Đại Am, không may ông bị trọng thương vào đầu. Mặc dầu đầu đã gần lìa khỏi cổ mà Ngài vẫn không chết, cưỡi ngựa quay về. Đến đầu làng Đức Ninh, gặp hai mẹ con bà lão đang làm có, ngài hỏi: "Này bà lão, xưa nay có ai bị chém đầu rồi mà vẫn còn sống không?". Thấy uy phong lẫm liệt của vị tướng trên lưng ngựa, bà lão hoảng sợ qui xuống tâu: "Thưa ngài, tôi chưa từng nghe ai nói bị chém đầu rồi mà còn sống được cả".
Nghe vậy, ngài Đặng Tất hất đầu mình rơi xuống, tắt thở. Thấy vậy bà lão hoảng sợ qua, phục xuống và lịm đi không tỉnh lại được nữa. Khi người con trai bà lão trấn tĩnh lại được thì thấy mới đã đùn đất thành hai nấm mồ trước mặt. Một mộ rất to của vị tương và mộ sát đó nhỏ hơn, của mẹ mình. Dân làng biết chuyện đem đồ ra tế lễ cúng bái và suy tôn ông là Đặng Đại tộc.
Lại nói hai người con trai của ông Đặng Tất ở lại sinh cơ lập ghiệp, người anh cả sinh được 7 con, trường của 7 nhánh thuộc Đặng Đại. Anh sau sinh được hai con, trường hai nhánh.
Nguồn: " Văn học dân gian Quảng Bình" - Trần Hùng NXB Văn Hóa Quảng Bình